Apabila mendengar sahaja tentang sinaran mengion, akan timbul rasa takut dan memikirkan akan bahayanya. Maklumat seperti kesan sinaran sering terlintas di fikiran. Kesan sinaran dapat dilihat selepas kejadian pengeboman atom di bandar Hiroshima dan Nagasaki.

Menjelang akhir tahun 1945, kejadian itu telah mengorbankan kira-kira 140,000 orang di Hiroshima, dan 74,000 orang lagi di Nagasaki. Tahun berikutnya, kebanyakan mangsa yang terselamat ada yang menghadapi leukemia, kanser, atau kesan sampingan lain yang dahsyat akibat sinaran. Kejadian ini meninggalkan luka yang mendalam di hati mangsa yang terselamat.

Sinaran Mengion

Umumnya, sinaran mengion ialah sinaran yang membawa tenaga dan terdiri daripada alfa, beta, dan gamma. Sifat sinaran mengion dapat didefinisikan daripada segi kuasa penembusan, jenis sinaran mengion, kesan terhadap medan magnet dan elektrik, kuasa pengionan dan beberapa sifat lain.

Kesan sinaran mengion kepada manusia boleh dibahagikan kepada kesan akut dan kesan kronik. Kesan sinaran akut berlaku akibat pendedahan dos yang tinggi dalam masa yang yang singkat dengan kesan diperhatikan dalam beberapa hari atau minggu. Manakala, kesan sinaran kronik dikaitkan dengan dedahan terhadap dos yang rendah dan kesannya adalah lambat. Contohnya seperti kanser yang mungkin ada selepas beberapa bulan atau tahun dedahan.

Perlindungan terhadap sinaran mengion boleh dilakukan dengan menggunakan prinsip perisai, masa dan jarak. Perisai digunakan untuk menghalang dedahan terhadap sumber radioaktif. Perisai yang biasa digunakan ialah plumbum. Plumbum merupakan perisai sinaran yang baik kerana unsur ini mempunyai ketumpatan dan nombor atom yang tinggi yang membantu proses penyerapan dan seterusnya mengurangkan dedahan sinaran.

Selain itu, masa dedahan terhadap sinaran mengion perlu dikurangkan bagi mengelakkan kesan secara langsung. Malah, jarak dapat diaplikasikan dengan menambah jarak dedahan terhadap sumber bahan radioaktif.

Daripada segi aplikasi, kita boleh melihat aplikasi sinaran tersebut dalam industri. Isotop amerisium yang mengeluarkan zarah alfa digunakan dalam pengesan asap. Ia akan mengionkan molekul udara. Manakala untuk sinaran beta, digunakan untuk sebagai pengesan dan pemantau ketebalan bahan.

Akhir sekali, sinaran gamma digunakan dalam rawatan kanser. Pada masa kini, aplikasi sinaran mengion telah menjadi sumber penting terutamanya dalam aplikasi perubatan. Walaupun seringkali diperkatakan ia mencetuskan banyak perspektif negatif, kita tidak boleh menafikan sisi positifnya.

 

Persepsi Terhadap Sinaran Mengion

Beberapa langkah boleh dilaksanakan untuk mengubah persepsi terhadap sinaran mengion. Salah satunya melalui pendidikan. Terima kasih kepada Kementerian Pendidikan Malaysia kerana menyelitkan mata pelajaran berkaitan sinaran mengion dalam sukatan pelajaran sekolah.

Pelajar boleh diajar mengikut definisi, teori, dan praktikal tentang cara menguruskan sinaran mengion. Sebagai contoh, dalam subjek kimia diselitkan tentang tindak balas kimia terhadap radioaktiviti unsur. Manakala dalam subjek biologi, membincangkan kesan sinaran mengion terhadap benda hidup.

Secara tidak langsung, ini membolehkan pelajar menyelami dan memahami sinaran mengion dengan lebih baik. Malah, meningkatkan minat kepada sains. Justeru, hasrat kerajaan dalam memperkasakan STEM (Sains, Teknologi, Kejuruteraan dan Matematik) di sekolah boleh dicapai.

Di samping itu, pelajar boleh mempelajari langkah keselamatan semasa mengendalikan sinaran mengion. Semasa sesi kelas, guru juga boleh menjemput pakar yang berkaitan dengan sinaran mengion untuk memberikan ceramah. Pada penghujung sesi, diadakan soal jawab bersama pelajar jika pelajar mempunyai persoalan berkenaan sinaran mengion. Sesi ini adalah penting bagi membolehkan komunikasi dua hala dilakukan. Kesannya, pelajar akan lebih memahami dan menghargai apa itu sinaran mengion.

Selain itu, poster dan brosur boleh menjadi media alternatif yang bertujuan sebagai pemindahan ilmu. Melalui infografik, pelajar akan belajar dan faham dengan mudah. Pihak sekolah juga boleh menganjurkan pertandingan kuiz dan perbahasan untuk menggalakkan pelajar menjana idea dan menghasilkan perbincangan yang interaktif.

Sungguhpun begitu, bahagian penting dalam perspektif ini ialah kerjasama daripada semua pihak, sama ada daripada pihak sekolah, guru, dan pelajar sendiri. Dengan menyampaikan maklumat yang tepat, mesej akan akan dapat disampaikan dengan baik.

Kesimpulannya, persepsi terhadap sinaran mengion adalah bergantung kepada individu untuk melihatnya dalam konteks positif atau negatif. Tidak ada betul atau salah dalam menyuarakan pendapat asalkan disokong dengan justifikasi yang kukuh. Di sebalik sinaran mengion ini banyak yang boleh dimanfaatkan tetapi sentiasa berwaspada ketika mengendalikannya bagi mengelakkan perkara yang tidak diingini daripada berlaku.

Disediakan oleh:
Dr Siti Amira Othman
Jabatan Fizik dan Kimia
Fakulti Sains Gunaan dan Teknologi
Universiti Tun Hussein Onn Malaysia (Pagoh Campus)