Amalan diet yang betul memberi impak yang sangat besar kepada kesihatan kita. Tahukah anda bahawa obesiti dan berat badan berlebihan adalah isu utama kesihatan awam? Kira-kira 50.1% rakyat Malaysia menghadapi masalah berat badan berlebihan. Pertubuhan Kesihatan Dunia (WHO) mengklasifikasikan obesiti sebagai penyakit kronik dan epidemik. Kementerian Kesihatan Malaysia (KKM) melaporkan bahawa kadar obesiti Malaysia pada tahun 2022 adalah yang tertinggi di Asia Tenggara, dengan 15.6%. KKM turut melaporkan bahawa Malaysia menduduki tempat kedua tertinggi dalam kalangan kanak-kanak obes di Asia Tenggara pada tahun 2023.

Satu kaedah utama untuk menangani isu berkenaan adalah melalui amalan diet yang betul. Dewan Bahasa dan Pustaka (DBP) mendefinisikan istilah ‘diet’ sebagai makanan dan minuman yang diambil oleh seseorang individu. Amalan diet yang betul merupakan kaedah terbaik untuk mengatasi masalah obesiti. Makalah ini cuba mengupas bagaimana konsep dua konsep STEM iaitu sains dan teknologi dapat membantu kita mengamalkan diet yang berkesan.

Konsep sains memainkan peranan yang sangat penting untuk kita mengamalkan diet yang berkesan. Rakyat Malaysia perlu sedar akan impak negatif daripada masalah obesiti. Serangan jantung, darah tinggi, diabetes dan banyak lagi antara implikasi dari masalah obesiti. Amalan mengambil makanan yang tidak berkhasiat membawa kepada banyak kemudaratan terutamanya terhadap tahap kesihatan individu. Umpamanya, dinding arteri boleh mengalami tekanan akibat tahap kolesterol yang tinggi dalam badan. Hal ini seterusnya mengakibatkan kesakitan pada dada disebabkan oleh aliran darah arteri yang berkurangan akibat tekanan.

Lebih menakutkan, serangan jantung boleh berlaku jika aliran darah terhalang sepenuhnya. Kolesterol tinggi dalam tubuh seseorang disebabkan oleh pemakanan tidak sihat, terutamanya pengambilan makanan yang mengandungi ‘lemak jahat’ yang tepu. Ia terdapat pada beberapa jenis makanan seperti daging, produk tenusu, coklat, barang bakar, dan makanan yang digoreng dan diproses.

Pada tahun 2023, KKM melaporkan bahawa sebanyak 50% daripada penduduk Malaysia menghidap sekurang-kurangnya satu penyakit tidak berjangkit, iaitu tekanan darah tinggi, kencing manis dan kolesterol tinggi. Sehubungan itu, Piramid Makanan Malaysia 2020 telah dibangunkan oleh KKM berdasarkan senario ini. Ia telah diubahsuai daripada Piramid Makanan Malaysia 2010 sebagai panduan pemakanan sihat dan seimbang. Inisiatif ini mengambil kira bukti saintifik baharu dan maklumat tentang status pemakanan penduduk Malaysia.

Sumber: Kementerian Kesihatan Malaysia

Piramid Makanan Malaysia 2020 mengubah dasar piramid dengan menumpukan pada makanan sayur-sayuran dan buah-buahan. Selain itu, Piramid Makanan Malaysia 2020 menyarankan julat peratus pengambilan karbohidrat yang lebih rendah daripada 50% hingga 65 % berbanding Piramid Makanan Malaysia 2010, iaitu 55% hingga 75%, selain cadangan untuk mengambil 6-8 gelas air kosong setiap hari. Sehubungan itu, pengambilan gizi seimbang yang melibatkan pengambilan semua tujuh kelas makanan (lemak, protein, karbohidrat, garam mineral, serat, dan air) dalam kadar yang betul mengikut keperluan seseorang amat penting dalam amalan diet supaya kita dapat mengekalkan kesihatan yang baik.

Pada hari ini, teknologi boleh digunakan untuk mengesan dan memantau pengambilan makanan kita dengan mudah. Aplikasi mudah alih dan peranti tertentu membolehkan kita mencatat makanan yang diambil, merekodkan pengambilan kalori, dan memantau tahap penghidratan. Platform dan aplikasi maya juga boleh menghubungkan individu dengan pakar pemakanan dan jurulatih kesihatan secara maya. Melalui perundingan video dan komuniti dalam talian, individu boleh mendapatkan bimbingan profesional, menerima rancangan pemakanan, dan menerima sokongan berterusan.

Penggunaan smartwatch yang mempunyai kemudahan sensor untuk mengukur tahap oksigen dalam darah, tekanan darah, langkah dan denyutan jantung boleh membantu mereka yang aktif dalam aktiviti fizikal. Hal ini membolehkan mereka memantau kesihatan mereka dengan kerap dan teratur. Selain itu, jam tangan pintar biasanya mempunyai sensor aktiviti fizikal yang membantu memantau senaman, mengira kalori dan menganalisis prestasi. Ia membantu pengguna mengawasi rutin harian mereka dan membuat perubahan yang diperlukan untuk mencapai matlamat kesihatan atau kecergasan.

Tambahan pula, bagi memantau kesihatan kita dari aspek tekanan darah dan bacaan glukosa dalam darah, kita digalakkan untuk membeli dua alat yang mudah didapati di farmasi iaitu glukometer yang digunakan untuk mengukur tahap glukosa dalam darah, serta sfigmomanometer untuk mengukur tekanan darah seseorang. Kedua-dua alat ini mudah digunakan di rumah, namun perlu mengikut prosedur yang betul.

Sehubungan itu, kita dapat lihat bagaimana dua komponen dalam STEM iaitu Sains dan Teknologi dapat membantu untuk kita mengamalkan diet secara berkesan. Makalah berikutnya akan mengupas bagaimana dua lagi komponen STEM iaitu Kejuruteraan dan Matematik dapat memainkan peranan penting kepada kita bagi tujuan yang sama.

Ikuti sambungan artikel ini di Bahagian 2: Kejuruteraan dan Matematik.

Disediakan oleh:
Profesor Madya Dr Abdul Halim Abdullah
Sekolah Pendidikan
Fakulti Sains Sosial dan Kemanusiaan
Universiti Teknologi Malaysia (UTM)
Johor Bahru, Johor.
013-3740024